Wymagania temperaturowe palm.

Palmy, jak wszelkie inne rośliny, mają swoje wymagania. Co więcej, wymagania te są zdecydowanie różnorodne. Nie da się więc uprawiać pierwszej, lepszej palmy ot tak po prostu. Aby hodowla przyniosła odpowiednie efekty, koniecznym jest poznanie konkretnych wymagań dla konkretnych rodzajów, a nawet gatunków tych roślin. Bardzo wyraźnie objawia się ta konieczność w odniesieniu do zagadnień związanych z temperaturą.

Choć wydawać by się mogło, że skoro palmy pochodzą z obszarów tropikalnych i subtropikalnych, to ich wymagania temperaturowe są wysokie. Otóż, u niektórych gatunków tak właśnie rzecz się ma i zginą one nim słupek rtęci spadnie poniżej zera. Jest jednak spora grupa roślin zdolnych wytrzymać spadki temperatury poniżej -5 °C, a niektóre zniosą przez jakiś czas nawet ponad dziesięciostopniowy mróz. 

Licuala grandis wymaga ciepła i cienia. Jest doskonałą rośliną do wnętrz.

Z tego powodu palmy to kolejna grupa roślin, obok bananowców, które padły ofiarą "mrozoodpornego marketingu", a co za tym idzie, wiele osób straciło swoje pieniądze, ponieważ dało się nabrać na slogan: "palmy mrozoodporne". Takie, rzecz jasna, nie istnieją! Znane są gatunki, co najwyżej, o wysokiej odporności na spadki temperatur poniżej zera, a to nie to samo co pełna mrozoodporność.

Zasadniczo do mieszkań lepiej jest wybierać rośliny o wysokich wymaganiach temperaturowych, ponieważ są one z reguły delikatniejsze w wyglądzie, dość często nie posiadają ostrych kolców, są z tego powodu bezpieczniejsze i w większym stopniu tolerują cień. Choć nie są to reguły odnoszące się do wszystkich gatunków ciepłolubnych.

Gatunki o większej odporności, najlepiej udają się, gdy sezonowo uprawiane są w ogrodzie. Wiele palm występuje w naturalnym środowisku na granicy mrozów, znosząc okresowe przymrozki. Tajemnicą ich przetrwania w takich warunkach jest suche powietrze i brak opadów atmosferycznych. W dni pochmurne, kiedy opady mogą się zdarzać, gruba warstwa chmur ogranicza promieniowanie ciepła z atmosfery, przez co temperatury pozostają na plusie.

Niestety w Europie mróz może się zdarzyć nawet w czasie pochmurnego nieba i opadów. Jeśli w okresie niepogody stożek wzrostu zamoknie i zamarznie, to wspomnianych warunków nie przetrwa żadna palma, nawet jeśli temperatura spadnie tylko kilka stopni poniżej zera.

To właśnie dzięki temu, że na południu Europy opadów jest mało oraz dominuje suche powietrze palmy rosną dobrze i znoszą fale krótkotrwałych ochłodzeń, nawet do około -20 °C, co zdarzało się na Bałkanach i w Turcji. Oczywiście w takich warunkach przeżywała tylko część roślin, które były wystarczająco dorosłe i genetycznie odporne. 

Washingtonia filifera to odporna  palma o pięknych, wachlarzowatych liściach.

Jednym z najodporniejszych gatunków palm, o liściach pierzastych, jest popularny daktylowiec kanaryjski (Phoenix canariensis). Na kontynencie europejskim spotyka się go w uprawie w miejscach tak daleko wysuniętych na północ jak Londyn czy Edynburg. Jest to możliwe, ponieważ dorosłe egzemplarze tej rośliny mogą wytrzymać spadki temperatur do -12 °C. To też większym zagrożeniem niż niska temperatura są tam opady, przed którymi należy zabezpieczać rośliny owijając je odpowiednim materiałem. 

Nieco mniej odpornym gatunkiem jest daktylowiec właściwy (Phoenix dactilifera), znoszący spadki temperatur maksymalnie do -8 °C. Dotyczy to oczywiście dorosłych palm. Co ciekawe dużą odpornością na zimno cechują się również inne gatunki z rodzaju Phoenix, pochodzące z obszarów tropikalnych (Phoenix roebelenii i Phoenix reclinata), znoszące temperatury do siedmiu stopni poniżej zera. 

Bardzo odporna jest również Butia capitata, znosząca spadki temperatur do -15 °C, pod warunkiem, że panują bardzo suche warunki, zarówno glebowe jak i powietrzne.

Do najodporniejszych palm należą rośliny o liściach wachlarzowatych z rodzaju Trachycarpus.  Najwytrwalszym gatunkiem jest tu Trachycarpus takil wytrzymujący do -18 °C. 

Innym, bardziej popularnym gatunkiem jest Trachycarpus fortunei mogący przetrwać do -14 °C, a pewna jego forma Trachycarpus fortunei 'Wagnerianus' (wcześniej Trachycarpus wagnerianus) wytrzymuje dobrze temperatury rzędu -15 °C, a ponad to dość dobrze znosi krótkotrwałe spadki temperatury do -18 °C. Tak ekstremalna odporność jest spowodowana kilku pokoleniową ewolucją odmiany 'Wagnerianus' na terenie Japonii, gdzie została po raz pierwszy opisana przez niemieckiego botanika Alberta Wagnera. Początkowo uznano, iż szorstkowiec fortunego i szorstkowiec wagnera to dwa różnie gatunki, ponieważ różnią się one od siebie w znaczny sposób pod względem morfologicznym, jednak badania genetyczne zdecydowanie wykluczyły taką możliwość. 

Kolejne wyjątkowo wytrzymałe gatunki to na przykład: Sabal minor znoszący do -13,5 °C, Serenoa repens, która może przeżyć temperatury do -12,5 °C, czy karłatka europejska (Chamaerops humilis) wytrzymująca do -11,5 °C. 

Odporność na niskie temperatury palm była szczegółowo analizowana w Instytucie Botaniki Uniwersytetu w Innsbrucku oraz w warunkach występowania roślin w przyrodzie. Wszystkie analizy potwierdzają stosunkowo wysoką tolerancję na niskie temperatury niektórych gatunków, podkreślając zmniejszanie się tej odporności w znaczący sposób w skutek oddziaływania wilgotnego powietrza, opadów atmosferycznych oraz intensywnie wiejących wiatrów. Jeszcze jednym istotnym wnioskiem z przeprowadzanych badań było to, iż palmy znoszą niskie temperatury dobrze, jeśli są one poddawane ich działaniom stopniowo, czyli spadki temperatury następują systematycznie o kilka stopni. Diametralne zmiany temperatur okazywały się zabójcze nawet dla dorosłych roślin. 

Mając w świadomości powyższe informacje łatwiej zrozumieć jak to możliwe, że uprawa palm całorocznie w gruncie jest możliwa w Zachodniej i częściowo w Środkowej Europie. 

Całoroczna hodowla niektórych gatunków na zewnątrz jest możliwa nawet w zachodnich i północno-zachodnich regionach Polski. Oczywiście Aby była ona udana, koniecznym jest przestrzegane pewnych zasad. Pierwszą jest nabycie lub wyhodowanie odpowiednio dużej rośliny. Lepiej jednak jeśli posiadamy roślinę wyhodowaną przez nas, która przez lata była przetrzymywana w ogrodzie do późnej jesieni. Palma zakupiona od plantatora zapewne nie będzie tak odporna, ponieważ najprawdopodobniej uprawiano ją pod osłonami lub w klimacie ciepłym, by jak najszybciej osiągnęła pokaźne rozmiary. 

Miejsce przeznaczone pod uprawę całoroczną  powinno być osłonięte, a jednocześnie jasne. Nie może w nim zalegać woda. Deszczu ze śniegiem i równoczesnego mrozu żadna palma nie przetrwa, zatem konieczne jest również zabezpieczenie foliowe, poliwęglanowe lub szklane. 

Innym, istotnym elementem jest gleba, którą należy ochraniać przed zmarznięciem, ponieważ korzenie palm są niezwykle delikatne. Jeżeli część podziemna zostanie uszkodzona, to takiej palmie już nic nie pomoże, nawet jeśli w tym samym czasie liście pozostają nienaruszone. To też przed posadzeniem najlepiej odpowiednio przygotować dół, w którym roślina ma zostać umieszczona, wykładając go materiałem izolującym, a w czasie zimowania podstawę kłodziny koniecznie trzeba solidnie okopcować na przykład liśćmi. Dla bezpieczeństwa warto zaopatrzyć się w termometr glebowy, i czujnie sprawdzać prognozy pogody. By palma nie wymarzła, temperatura gleby nie może spadać poniżej -6 °C. W czasie panowania słonecznej aury warto kontrolować również wilgotność gleby. Wiemy, że palmy nie tolerują jej przesuszania, to też podlewanie zimą może okazać się działaniem niezbędnym. 

Nie należy jednak zbyt optymistycznie podchodzić do tolerancji na zimno, ponieważ tolerancja nie oznacza wcale pełnej akceptacji. Większość palm preferuje wysokie, lub nawet bardzo wysokie temperatury, a przy okazji wysoką wilgotność powietrza. Najlepszych efektów uprawy można zatem spodziewać się, w warunkach klimatu umiarkowanego w szklarni albo w ogrodzie zimowym. Zdecydowana większość palm może być zimowana w szklarni zimnej lub chłodnej, pozostałe wymagają pomieszczeń ciepłych, o temperaturze minimalnej rzędu 17 °C. Organizując pomieszczenie dla palm najlepiej komponować gatunki o podobnych wymaganiach termicznych oraz biorąc pod uwagę zapotrzebowanie na światło. W organizowaniu zieleni pod tym względem, powinna pomóc poniższa tabela:

Tabela przedstawia zapotrzebowanie roślin na światło oraz przydatność ich do uprawy w warunkach ogrodowych bądź też zimnej, chłodnej lub ciepłej szklarni.

GATUNEK	MOŻLIWOŚĆ UPRAWY CAŁOROCZNEJ W GRUNCIE Z ZACHOWANIEM WARUNKÓW SPECJALNYCH	SZKLARNIA ZIMNA Z TEMPERATURĄ MINIMALNĄ 3-10 °C	SZKLARNIA CHŁODNA Z TEMPERATURĄ MINIMALNĄ 11-16 °C	SZKLARNIA CIEPŁA Z TEMPERATURĄ MINIMALNĄ 17 °C	DUŻE ZAPOTRZEBOWANIE NA ŚWIATŁO	MAŁE ZAPOTRZEBOWANIE NA ŚWIATŁO
Acanthophoenix alexandrae				X		X
Areca catechu				X		X
Arenga micratha		X	X		X
Brahea armata			X		X
Brahea edulis			X		X
Butia capitata	X	X	X		X
Rodzaj Calamus		X	X			X
Caryota mitis		X	X	X		X
Caryota urens			X	X	X
Chamaedorea cataractarum			X	X		X
Chamaedorea elegans		X	X			X
Chamaedorea ernesti-augustii				X		X
Chamaedorea seifrizii				X	X
Chamaerops humilis	X	X	X		X
Chrysalidocarpus lutescens		X	X	X		X
Copernicia alba		X	X			X
Copernicia prunifera			X		X
Dypsis decipiens		X	X		X
Euterpe edulis				X		X
Euterpe oleracea				X		X
Howea forsteriana				X		X
Hyophorbe lagenicaulis				X		X
Hyophorbe verschaffeltii				X	X	X
Jubaea chilensis	X	X	X		X
Licuala grandis				X		X
Licuala ramsayi		X	X			X
Livistona australis		X	X		X
Livistona chinensis	X	X	X		X
Livistona rotundifolia		X			X
Phoenix canariensis	X	X	X		X
Phoenix dactylifera	X	X	X		X
Phoenix reclineata	X	X	X		X
Phoenix roebelenii			X	X	X	X
Phoenix theophrasti	X	X	X		X
Pritchardia pacifica		X	X		X
Rhapis humilis		X	X			X
Sabal minor	X	X	X		X
Sabal palmetto			X		X
Serenoa repens	X	X	X		X
Socratea exorrhiza				X	X
Syagrus romazoffiana		X	X		X
Trachycarpus forunei	X	X	X		X
Trachycarpus latisectus	X	X	X		X
Trachycarpus martianus	X	X	X		X
Trachycarpus nanus	X	X	X		X
Trachycarpus takil	X	X	X		X
Washingtonia filifera	X	X	X		X
Washingtonia robusta		X	X		X